Paylaşım #2: Kuş gözleme başlangıç ve kuş sesleri
Şimdi eminim hepiniz Türkiye'de 450'den fazla tür olduğunu ve hala senede 1-2 yeni tür eklendiğini duyunca gözünüz korkabilir. "Nasıl tanıyacağız şimdi biz bu kadar kuşu xS" tepkisini verebilirsiniz. Aslında haklısınız =) O kadar türün hepsini tanımak çok zor ama içinize su serpecek bir haberim var. O kadar türün aslında ciddi bir kısmı çok kısıtlı yayılım gösteren nadir türler. Biz bu korkuyu yenmek için kolay ve bizim çevremizde olan kuşlardan başlayacağız. Yani aslında o kadar türün hepsini bilmemize gerek yok. Kolaydan ve çevremizdeki türlerden başlayıp gördükçe ve araştırdıkça birer birer arttıracağız bu türleri. Kolaydan kastım tanımlaması kolay türler =) Aşağıda bunlarda iki tanesinin fotoğraflarını görebilirsiniz. Bir leylek ve bir yalıçapkını. Bu iki tür de civarda görebileceğiniz türler. Bu mükemmel fotoğraflarını bizlerle paylaşmaktan çekinmeyen Naci Eyüpoğlu abime buradan teşekkür ediyorum. Gelecek paylaşımlarımda artık türlere de deyinmeye başlayacağım ama ilk olarak kuş gözlem temellerini öğrenmemiz lazım.
Leylek
Yalıçapkını
Kuş gözlemin birinci ve tek kuralı olarak gördüğüm şey her zaman doğaya ve onun barındırdıklarına saygı olmuştur. O yüzden tüm gözlemlerimizde ve etkinliklerimizde bunu birinci kural olarak hatırlayın. Kesinlikle doğaya kalıcı veya geçici bir zarar verecek hiç bir hareket ve davranışta bulunmamız gerekiyor. Bunları bilecek yaşta olduğumuz için fazla üzerinde durmayacağım =) Siz hiç unutmayın ama bu kuralımızı.
Kuş gözlemi yapmak aslında çok kolay bir şey. İnanılmaz bir bilgi donanımına ya da mükemmel dürbün ve fotoğraf makinelerine ihtiyacınız yok. İhtiyacınız olan temel şeyler etrafınız hakkında farkındalık, dikkat, sizi idare edecek bir dürbün (çoğu zaman şart ne yazık ki - topluluğumuz sizlere sağlayacak her etkinliğimizde, o yüzden bunu düşünmenize gerek yok =D) ve neye bakacağınız bilmek. Bence bunların en önemlisi farkındalık ve neye bakacağını bilme kısmı. Bunlara ek olarak bir de nerede ve ne zaman bulunacağını bilmek var tabi. Kuş gözlem için en uygun saatler ne yazık ki sabahın çok erken saatleri =/ Bu biz öğrenciler için kötü haber ama bir kere tadına vardığınızda sabah 06:00'da uyanmak size hiç zor gelmeyecek =) Ama uykucular için iyi bir haberim var o da akşam üzeri de kuş gözlem için uygun. Nereye gideceğimize gelince sulak alanlar ve su gövdelerini barındıran alanlar sanırım en çok çeşitliliği barındıran yerler olur. Yine de unutmayın ki gözlem rotanızda kapsayabildiğiniz kadar çok yaşam alanını kapsamak en güzel olanıdır. Çünkü daha çok yaşam alanı (iğne yapraklı ormanlar, açık fundalık alanlar, sazlıklar, bataklıklar gibi) demek daha çok tür demektir. Şehirlerden ve şehirleşmeden uzaklaşmanın da faydası olacaktır tür saysını arttırmak açısından. Ama eğer belirli bir türün peşinde koşuyorsanız rehber kitaplardan veya başka kaynaklardan (trakus.org mesela) o türün yaşam alanıyla ilgili bilgi edinip ona göre arazinizi organize etmek isteyebilirsiniz. Mesela bir ağaçkakan türü arıyorsanız onu bir bozkır-step habitatında (habitat = yaşam alanı) değil ormanlık bir alanda aramanız daha mantıklı olacaktır. Neye bakacağınızı bilmenin de çok önemli olduğunu söylemiştim yukarıda. Şimdi ondan biraz bahsedeyim. Diyelim ki bir kuş gördük. Ama kuşun türünü ezbere bilemiyoruz; rehberden bakmamız gerekecek. Emin olun kuşlar öyle önünüzde durup sağını solunu dönüp size güzel pozlar vermeyecek çoğu zaman, aksine sizi fark ettiğinde anında kaçmaya çalışacaktır. O yüzden bu daracık zamanda toplayabildiğiniz kadar bilgi toplamanız gerekmektedir. Bu bilgilerin en basiti kuşun boyutu olsa gerek. Bir kaya güvercinini (bildiğimiz Güvenpark'ta her gün buğday attığınız güvercin oluyor kendisi) referans alarak boyutunu not edebilirsiniz mesela. Örneğin önceki gözlemlerimizde görme fırsatı bulduğumuz ispinoz güvercinden küçük bir kuştur; 14cm ortalama boyutudur. Aşağıda Kuzeycem arkadaşımın çektiği ve bizim topluluğumuzla paylaşmaktan çekinmediği bir ispinoz fotoğrafı var. Fotoğraf için ona teşekkür ediyorum.
İspinoz
Bakacağınız bir diğer şey de onu nasıl bir habitat içinde gördüğünüz. Örneğin kayaklık yamaçlar, çam ormanı, sazlıklar Yalıncak'ta karşımıza çıkacak bazı habitatlar. Bunları da not almanız tür tayini konusunda çok faydalı olacaktır. Bazı türlerin ayrımı için neredeyse şart olacaktır bu habitat olayı. O yüzden es geçmeyin derim =) Boyutun yanında, kuşun fiziksel görünüşü ve desenleri tabi ki öncelikle bakmanız gereken şeylerden. Gagasının yapısı ve rengi, kanatlarının rengi ve deseni, bacaklarının rengi, kafasındaki renklenme, kuyruk uzunluğu ve rengi, karın ve göğüs desenleri ve rengi, genel vücut yapısı vs. gibi fiziksel özellikler kuş türlerinin ayrılmasında kullanılır. O yüzden görünüşle ilgili bol bol not almaya çalışın. Kuşların vücut bölümlerine verilen bazı özel isimler vardır bu isimleri rehberlerin ilk veya son sayfalarında bulabilirsiniz =) Resimle açıklarlar genelde. Bunca şeyi not almak için gerçekten kısa bir zamanınız olacak ve bu zamanı arttırmak için size bir kaç tüyo vereyim. Öncelikle kıyafetleriniz çok canlı renklerde olmamalı. Doğada kamuflaj önemlidir. Bu yüzden mümkün olduğunca soluk ve araziye uygun renklerde giyinmek size biraz zaman kazandırabilir kuşları izlerken. Yine benzer sebeplerden dolayı silüetinizi gizlemenin faydası olacaktır. Arkanıza bir ağaç gövdesi almak, eğilmek, bir kayanın önünde durmak gibi. Sessiz hareket etmenizin de büyük faydası olacaktır. Unutmayın ki kuşlar sizden iyi duyuyor ve görüyorlar =) Siz gelmeden çok önce onlar sizi fark edip kaçıyorlar o yüzden. Not almamız gerekenler kısmında son olarak da kuşun sesi ve davranışları var. Nasıl davranıyor, nasıl uçuyor, nasıl yürüyor gibi bilgiler bazen tür tayini için önemli olabilir. Kuş size ne kadar bilgi veriyorsa almalısınız. Kuş dünyasında ses çok ama çok önemlidir ve sadece ses ile bile gözünüz kapalı 15-20 kadar türü tayin edebilirsiniz güzel bir bahar sabahında Yalıncak arazisinde =) O yüzden sesi küçümsememek çok önemli. Bazen ses bazı türleri ayırt etmekte sahip olduğumuz tek şey oluyor. "Peki bu sesleri nasıl öğrenebiliriz?" diye soracaksınız ve o yüzden bende sizlere iki tane kullanması kolay kaynak önereceğim. Bunların birincisi trakus.org tabi ki. Orada türlerin sayfalarına girdikten sonra (nasıl girileceğini ilk paylaşımda bulabilirsiniz) sol tarafta kuşun sesini dinleyebileceğiniz bir düğme göreceksiniz (hoparlör şeklinde bir işareti var). Bunun dışında dünyanın belkide en kapsamlı kuş sesleri kaynağı http://www.xeno-canto.org/ var. Orada yalnızca İngilizce ve Latince isimlerle aratabiliyorsunuz ama bu rehberiniz varsa elinizde bir sorun olmaz çünkü rehberlerde İngilizce ve bilimsel isimler mutlaka yer alır.
Tüm bu bilgileri not almak veya aklınızda tutmak araziden döndükten sonra tayin edemediğiniz kuş türlerini tayin etmenizde size yardımcı olacaktır =) Gördüğünüz birey sayısını, mümkünse ne durumda gördüğünüzü (yavru beslerken, uçarken, göç ederken, beslenirken, kur yaparken vs.) ve hava durumunu ve tam yerini not almanızda da fayda olabilir. Düzgün bir kuş gözlem kaydı tutabilmek için bunlar şart. Ayrıca emin olmadığınız hiç bir türü kayda geçirmemeniz tavsiyem.
Evet bu paylaşımlık bu kadar =) Biraz uzun bir post oldu ama kısaltamadım gerçekten =/ Umarım sıkılmadan okursunuz. Küçük bir giriş yapmak istedim ama pek küçük olduğu söylenemez =D Siz kuş gözlemcilere faydasının olması dileğimle.
Kaan
